ການສຶກສາສົງລາວ ໂຮງຮຽນບາລີສົງ ວັດອົງຕື້ມະຫາວິຫາຣ

ວິທະຍາໄລສົງອົງຕື້ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ແມ່ນໄດ້ວິວັດທະນາການມາຈາກພື້ນຖານການສຶກສາຂອງພຣະສົງລາວໃນເມື່ອກ່ອນເປັນລຳດັບຕາມຍຸກສະໄຫມດັ່ງນີ້ :

ເມື່ອປີ ພສ 2469 (ຄສ 1925) ສົມເດັຈພຣະລູກແກ້ວ ແກ້ວອຸເທນສັກດາ ອົງປະຖົມສັງຄະນາຍົກ ແລະສົມເດັຈເຈົ້າມະຫາອຸປະຣາຊເພັດຊະຣາຊ ຣັຕນະວົງສາ ເພິ່ນໄດ້ນຳເອົາແສງສະຫວ່າງທາງປັນຍາ ກໍ່ຄືການສຶກສາ ມາສູ່ວົງການສຶກສາສົງລາວເປັນຄັ້ງທຳອິດ ແລະໄດ້ສ້າງຕັ້ງໂຮງຮຽນສົງຂຶ້ນໃນສ່ວນທີ່ເປັນສຳນັກງານປະທານປະເທດ (ຫໍຄຳ) ໃນປີດັ່ງກ່າວໂດຍໃສ່ຊື່ວ່າ ໂຮງຮຽນພຣະປະຣິຍັດຕິທັມ ໂດຍໄດ້ຮັບການອຸປະຖຳຊີ້ນຳໂດຍກົງຈາກພຸທທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູລີ
ໃນປີ ພສ 2493 (ຄສ 1950) ໄດ້ປ່ຽນມາເປັນມາເປັນໂຮງຮຽນບາລີຊັ້ນສູງເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ ວັດອົງຕື້ ມະຫາວິຫາຣ ໂດຍການອຸປະຖຳຂອງກະຊວງທັມມະການ ເຊິ່ງມີລະບົບການສຶກສາ 4 ປີ ຜູ້ທີ່ເຂົ້າສຶກສາໃນລະບົບນີ້ຕາມຊັ້ນຮຽກວ່າ ກຽມອຸດົມ ອຸດົມຕຼີ ອຸດົມໂທ ແລະອຸດົມເອກ.
ໃນປີ ພສ 2510 (ຄສ 1967) ໄດ້ຍົກລະດັບວິທະຍາຖານະຂຶ້ນເປັນສະຖາບັນການສຶກສາພຸທທະສາສະໜາ ໂດຍຢູ່ພາຍໃຕ້ຄວາມອຸປະຖຳຂອງກະຊວງສຶກສາທິການ (ກົມອຸດົມສຶກສາ).
ໃນປີ ພສ 2515 ( ຄສ 1972) ໄດ້ຈັດຕັ້ງການສຶກສາຊັ້ນສູງຂຶ້ນ 2 ຊັ້ນຄື ຊັ້ນອະນຸປະຣິນຍາຕຣີ 1 ແລະ 2 ລວມເປັນ 6 ປີ ມີຖານະທຽບເທົ່າອະນຸປະຣິນຍາ(ອະນຸບັນດິດ).
ປີ ພສ 2519 (ຄສ 1976) ເມື່ອປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍປ່ຽນແປງການປົກຄອງເປັນລະບອບ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ການສຶກສາສົງກໍ່ມີການຫັນປ່ຽນ ເອົາສະຖາບັນການສຶກສາຊັ້ນສູງມາເປັນໂຮງຮຽນສ້າງຄູສົງ ເປັນລະບົບສ້າງຄູຊັ້ນຕົ້ນ ແລະຊັ້ນກາງ (ລະບົບ 5+3 ແລະ8+3) ໂດຍການອຸປະຖຳ ແລະຂຶ້ນກັບກະຊວງສຶກສາທິການ (ກົມສ້າງຄູແລະບຳລຸງຄູ) ການສຶກສາສົງໃນໄລຍະນີ້ຈັດໃຫ້ຮຽນທັງວິຊາພຸທທະສາສະໜາ ແລະວິຊາທາງໂລກຄອບຄູ່ກັນໄປ.
ທ້າຍປີ ພສ 2539(ຄສ 1996) ໄດ້ຫັນປ່ຽນໂຮງຮຽນສ້າງຄູຊັ້ນກາງມາເປັນວິທະຍາໄລສົງໂດຍການຈັດລະບົບການສຶກສາຕາມລະບົບ 11+3 ມີໄລຍະການສຶກສາ 3 ປີ ໂດຍບໍ່ນັບປີກຽມ 1 ປີ ແລະໄດ້ຍ້າຍສັງກັດມາຢູ່ຫ້ອງວ່າການກະຊວງສຶກສາທິການ ດຳເນີນການຮຽນການສອນມາເຖິງວັນທີ່ 11 ພະຈິກ 2006 ໄດ້ຍ້າຍມາສັງກັດກົມສ້າງຄູ ຂອງກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະກິລາຈົນຮອດປະຈຸບັນນີ້ ໂດຍວິທະຍາໄລສົງອົງຕື້ ໄດ້ຮັບການຊີ້ນຳຈາກສູນກາງອົງການພຸທທະສາສະໜາສຳພັນລາວ ມີຖານະເປັນວິທະຍາໄລຂອງລັດ .

ການສຶກສາສົງລາວ

ເມື່ອໃດທີ່ມີພຸດທະສາສນາໃນລາວ ເມື່ອນັ້ນກໍມີການສຶກສາສົງລາວ. ພຸດທະສາສນາເລີ່ມເຂົ້າມາລາວຢ່າງເປັນທາງການແທ້ໆ ແມ່ນນັບເອົາແຕ່ສະໄໝເຈົ້າຟ້າເປັນຕົ້ນມາ ກ່ອນໜ້ານັ້ນ ກໍມີພຸດທະສາສນາຢູ່ແລ້ວ ຫາກຍັງບໍ່ທັນເຂັ້ມແຂງ.
ວັດເປັນສະຖານທີ່ສຶກສາຮ່ຳຮຽນຂອງພຣະສົງ ແລະຄາຣະວາດ ເພື່ອສຶກສາພາສາລາວ, ພາສາປາລີ ຫຼື ຄຳສອນທາງພຣະພຸດທະສາສນາ. 
ພຣະຣາຊາສ້າງວັດເພື່ອເປັນບ່ອນສົ່ງລູກຂອງຕົນເອງເຂົ້າໄປສຶກສາຮ່ຳຮຽນ
ເນື່ອງຈາກວ່າ ສະໄໝນັ້ນຍັງບໍ່ທັນມີໂຮງຮຽນ. ສຳລັບຄາຣະວາດ ບໍ່ພຽງແຕ່ສຶກສາພາສາລາວເທົ່ານັ້ນ ຍັງໄດ້ມີການສຶກສາສີລະປະການຕໍ່ສູ້
ຫຼືສາດຕ່າງໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການປົກຄອງອີກດ້ວຍ.
ແຕ່ການກຳເນີດເກີດຂື້ນຂອງລະບົບການສຶກສາສົງລາວທີ່ຊັດເຈນແມ່ນເລີ່ມມາແຕ່
- ປີ 1925 ເກີດມີໂຮງຮຽນປະຣິຍັດຕິທັມຢູ່ໃນບໍລິເວນວັດກາງ ເຊິ່ງເປັນເຂດໂຮງແຮມລ້ານຊ້າງ ແລະຫໍສະໝຸດແຫ່ງຊາດ ພາຍໃຕ້ການບຸກເບີກຂອງເຈົ້າເພັດຊະລາດ, ມະຫາສີລາ ວິຣະວົງ..ສ່ວນຢູ່ທາງປາກເຊກໍມີໂຮງຮຽນປະຣິຍັດຕິທັມຢູ່ວັດຫລວງ ນຳໂດຍ ມະຫາກຸ ສຸວັນນະເມທີ. .ຕໍ່ມາຈິ່ງໄດ້ປ່ຽນສະຖານທີ່ມາວັດຈັນທະບຸຣີສີສັດຕະນາຄະນະຫຸຕ(ວັດຈັນ).
- ລະບົບການຮຽນແບບປະຣິຍັຕໄດ້ພັດທະນາເປັນໂຮງຮຽນປາລີຊັ້ນສູງເມື່ອປີ 1950 ປ່ຽນສະຖານທີ່ມາເປັນວັດອົງຕື້ມະຫາວິຫານ ມີການສອນຮອດປຣຽນທັມເກົ້າ. 
- ຕໍ່ມາໃນປີ 1975 ຫລັງຈາກປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍແລ້ວ ກໍໄດ້ປະຕິຮູບການສຶກສາສົງ ໂດຍໄດ້ປ່ຽນໃຫ້ເປັນ ໂຮງຮຽນສ້າງຄູສົງຢ່າງເປັນທາງການ.
- ຕົກມາຮອດປີ 1996 ໂຮງຮຽນສ້າງຄູສົງໄດ້ພັດທະນາມາເປັນ ວິທະຍາໄລສົງ ຈົນຮອດປັດຈຸບັນ ແລະໃນປັດຈຸບັນນີ້ ກໍມີໂຮງຮຽນວິທະຍາໄລສົງຢູ່ 2 ແຫ່ງຄື: ວິທະຍາໄລສົງອົງຕື້ ແລະວິທະຍາໄລສົງຈຳປາສັກ ເຊິ່ງເປັນສະຖາບັນການສຶກສາສູງສຸດຂອງວົງການສົງລາວ ມີຮອດລະດັບປະລິນຍາຕີ ແລະຈະຄ່ອຍໆພັດທະນາໄປເລື້ອຍໆ.

ແລະອີກບໍ່ດົນນີ້ ພຣະສົງລາວຈະໄດ້ມີມະຫາວິທະຍາໄລສົງແຫ່ງທຳອິດຂອງປະເທດລາວເຮົາແລ້ວ ທີວັດເທພນິມິດ (ທາດຝຸ່ນ) ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ.

ພິທີເປີດໂຮງຮຽນບາລີສົງ ທີ່ວັດອົງຕື້ ມະຫາວິຫາຣ ໂດຍມີ ສົມເດັດພຣະຍອດແກ້ວ ພຸທທະຊິໂນຣົສ ສະກົລມະຫາສັງຄະປາໂມກຄ໌ ທັມມະຍານະ ມະຫາເຖຣະ (ບຸນທັນ ບຸບຜາຣັຕ) ສົມເດັດພຣະສັງຄະຣາຊ ແຫ່ງພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ ປະມານປີ ຄສ 1950 ເປັນປະທານເປີດ

ພຣະເດດພຣະຄຸນ ຫຼັກຄຳແກ້ວ ອຸເທນສັກດາ ອະດີດເຈົ້າອາວາດວັດສີສະເກດ ພຣະສົງອົງສຳຄັນ ທີ່ສົບທົບກັບສົມເດັດເຈົ້າເພັດຊະຣາຊ ທີ່ປົກປັກຮັກສາຕົວໜັງສືລາວໃຫ້ຄູ່ກັບລູກຫຼານລາວທຸກວັນນີ້ ເພາະຖ້າບໍ່ມີທັງ 2 ພຣະອົງນີ້ ປະເທດລາວເຮົາກໍ່ຄົງຈະສູນສິ້ນຄວາມເປັນເອກຣາຊ ແລະພາສາລາວແລ້ວ

ສົມເດັດເຈົ້າມະຫາອຸປະຣາຊ ເພັດຊະຣາຊ ຮັຕນະວົງສາ ຜູ້ມີບຸນຄຸນແກ່ການສຶກສາລາວ ຜູ້ຕໍ່ສູ້ສູ່ຄວາມເປັນເອກະຣາຊຈາກຝຣັ່ງເສດ ຜູ້ທີ່ປະຊາຊົນເຄົາລົບຮັກ ທີ່ສຸດຕັ້ງແຕ່ເພິ່ນກຳເນີດຈົນຮອດປະຈຸບັນນີ້.

 ຮຽບຮຽງໂດຍ:  ສ.ນ ວຽງສະຫວັນ ສິງຫາວົງ

ທີ່ມາຂໍ້ມູນຈາກ: Art and Culture of Laos